28.สรุปหลักจริยธรรมที่ปรากฏในคำผญาอีสาน

สรุปหลักจริยธรรม
    พุทธศาสนิกชนชาวอีสานโดยทั่วไปรู้จักเบญศีลกันเป็นอย่างดี  อันเนื่องจากคำสอนของพระพุทธศาสนากับสุภาษิตอีสาน  ซึ่งจะสอนให้รู้จักว่าความสำคัญของชีวิตมนุษย์นั้นจำเป็นอย่างยิ่งจะต้องรักษาศีลให้มั่นคง  ไม่ล้วงละเมิตในข้อบัญญัติเพราะว่าศีลเป็นสิ่งที่เลิศกว่าสิ่งใดในโลก  ซึ่งจะส่งเสริมให้เกิดปัญญาตามมาในภายหลังแม้แต่เทวดาก็ยังชนะได้เพราะอำนาจของศีลและยังมีคุณลักษณะของศีลอีกอย่างคือมนุษย์เราถือตัวเองว่าประเสริฐสุดก็ตรงมีศีลและมีความละอายต่อบาปซึ่งเป็นเสมือนรั้วที่ป้องกันตัวเองดังมีพระพุทธภาษิต
“ศีลเท่านั้นเป็นเลิศในโลกนี้  ส่วนผู้มีปัญญาเป็นผู้สูงสุด  ความชนะ
ในหมู่มนุษย์และเทวดา  ย่อมมีเพราะศีลและปัญญา” …ศีลเป็นกำลัง
ที่ไม่มีที่เปรียบ  ศีลเป็นอาวุธสูงสุด  ศีลเป็นเครื่องประดับอย่างประเสริฐ
สุด  ศีลเป็นเกราะอย่างอัศจรรย์  (ขุเถระ26/358 
การรักษาศีลนั้นมีความสำคัญ  ไม่ว่าจะเป็นศีลห้าหรือศีลอุโบสถ  ซึ่งลูกผู้ชายทุกคนควรจะตระหนักถึง  ซึ่งจะทำให้ระบบทางสังคมหรือสังคมในครอบครัวมีแต่ความสันตุสุข  แต่ถ้าหากว่าสังคมในโลกนี้ขาดศีลธรรมแล้วจะทำให้สังคมเกิดความวุ่นวาย  ซึ่งจะมีปัญหาตามมาอีกมากมายเพราะการล่วงละเมิดในศีลขั้นมูลฐานคือศีลห้าให้มั่นคงดังสุภาษิตอีสานที่มีนัยตรงกับหลักคำสอนในทางพระพุทธศาสนา  ว่า
“ ปาณานั้นบ่ให้ฆ่ามวลหมู่ชีวิต        อทินนาบ่ให้ลักโลภของเขาแท้
กาเมบ่ให้หาเสพเล่นกามคุณผิดฮีต    เจ้าของมีอย่าใกล้ให้หนีเว้นหลีกไกล
อันว่ามุสานั้นคำจาอย่าตั่วะหล่าย    คำสัจจะมีเทียงมั่นระวังใว้ใส่ใจ
โตที่ห้าคือสุราปัญหาใหญ่        ฮอดเมรัยอย่าได้ใกล้มวลนี้สิบ่ดี
เสียสติจริงแท้กรรมเวรบ่ได้ปล่อย    ความถ้อยฮ้ายสิไหลเข้าสู่ตัวฯ
“ไผถือศีลหมั่นไว้พุทโธย้องว่าดี        ถือศีลดีแล้วเวรังให้เว้นหลีก
ไผจักชวนชักให้เป็นฮ้ายอย่ากระทำ    ให้มีสัจจังตั้งถือศีลหมั่นเที่ยง
บ่มีได้เบี่ยงเลี้ยวบุญล้นยิ่งประมาณ    เวรบ่มีตำต้องศีลธรรมอันประเสริฐ
เมื่อถื่อหมั้นศีลนั้นก็อยู่เต็ม        ทั้งศีลห้าแปดนั้นโลกแต่งปางปฐมแท้ดาย
ในศีลธรรมเฮาหมั่นคณิงให้เห็นแจ้ง    ชายนั้นเว้นชั่วให้เฮ็ดแต่ทางดี
อย่างประมาทศีลธรรมชาติชายสกุลกล้า    ศีลห้าตั้งไว้ให้ใจตั้งต่อศีลแท้แล้ว”(มนัส

๕.๓  สรุปความเชื่อในคำสอนอีสานโดยภาพรวม
    ๑)  กฎแห่งกรรม  วรรณกรรมอีสานส่วนใหญ่มักจะเน้นเรื่องกฎแห่งกรรม  คือทำดีได้ดี   ทำชั่วได้ชั่ว  ฉะนั้นจึงพบว่าสุภาษิตอีสานต่างก็ออกมาจากวรรณคดีอีสานทั้งสิ้น  โดยเน้นให้เห็นถึงผู้มีความโลภ  โกรธ  หลง  มักจะได้รับวิบากกรรมในบั้นปลายของชีวิต
    ๒)  กฎแห่งสังสารวัฏ  วรรณคดีอีสานส่วนมากจึงมักจะเสนอให้เห็นว่าการเวียนว่ายตายเกิดจะดีหรือเลวก็อยู่ที่ผลของกรรมที่ตัวเองทำทั้งสิ้น  นั่นคือมนุษย์ที่เกิดในชาตินี้ย่อมเสวยผลของกรรมที่ตนเองทำไว้ในชาติปางก่อนทุกคน  ไม่ว่าจะเป็นพระราชา  หรือยาจก  ตลอดถึงพระโพธิ์สัตว์ที่ลงมาเกิด  กวีก็เน้นให้เห็นกรรมในอดีตชาตินั่นคือการถูกฝ่ายอธรรมรังแกจนต้องพลัดพรากจากพระนครไปแต่ผู้เดียว  แต่สุดท้ายก็กลับมามีชัยชนะ
    ๓)  กฎพระไตรลักษณ์  คือกวีมักจะเสนอให้เห็นถึงความไม่เที่ยงแท้ของสรรพสิ่งทั้งปวงในโลกนี้ย่อมตกอยู่ภายใต้การเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอนั้นคือ  อนิจจัง  ทุกขัง  อนัตตา  วรรณคดีของอีสานก็จะสอนให้รู้ถึงความไม่เที่ยงเหล่านี้ ไว้เสมอ
    ๔)  อำนาจ  คือวรรณคดีอีสานบางเรื่องก็เน้นให้เห็นว่าธรรมชาตินั้นมีอำนาจเหนือมนุษย์  และสามารถให้คุณหรือให้โทษแก่มนุษย์ได้  มนุษย์ต้องมีความเกรงกลัวต่อวิญญาณที่สิงสถิตย์อยู่ในธรรมชาติเหล่านั้น  เป็นระบบวิญญาณนิยมขึ้นมา  โดยจะอยู่ในรูปของอมนุษย์  เช่น  ครุฑ  นาค  ยักษ์  ท้าวมเหศักดิ์หลังเมือง  หรือวิญญาณบรรพบุรุษ  ฯลฯ
    ๕)  เชื่อในชาติหน้า   คือวรรณกรรมมีจุดหมายเพื่อสร้างความเชื่อเกี่ยวกับโลกและจักรวาล  วรรณคดีอีสานจะดำเนินเรื่องอยู่กับโลกในเชิงจิตวิสัย  นั่นคือ  โลก  สวรรค์  นรก  เมืองบาดาล  และโลกของพระศรีอารย์  และมีการสอดแทรกอยู่ในวรรณคดีอีสาน  ดังนั้นแก่นเนื้องหาสาระของเรื่องจึงมักจะนำเอาหลักธรรมมาแทรกเอาไว้ด้วย  เพื่อสั่งสอนคนให้ตั้งอยู่ในคุณงามความดี

bandonradio